Documentaire Sinead O’Connor

Ik bekeek de documentaire over Sinéad O’Connor die op 10 januari 2023 door de NPO werd uitgezonden. Toen ik haar daarin de foto van de paus weer zag doorscheuren, herinnerde ik mij dat dat gebaar mij in 1992 schokte omdat het een groot wereldwijd drama blootlegde van kindermisbruik door priesters van de katholieke kerk. De wereld reageerde op deze actie met enorme agressie en massale uitsluiting van Sinead O’Connor die destijds een enorme invloed op de wereld had vanwege haar muziek, uitingen en de toppositie die zij innam in de muziekscene. Het was voor velen moeilijk te geloven dat dit gebeurde, zowel het scheuren van de foto als het misbruik.

Jaren later werkte ik bij een grote zorginstelling. Ik werd persoonlijk begeleider van een zwaar verslaafde persoon die inmiddels al lang is overleden. Hij bekende mij in één van onze gesprekken bezig te zijn met een rechtszaak omdat hij als tiener was misbruikt door een priester in Nijmegen. Ik schrok me rot, ik had op de school gezeten waar deze man rondliep en lesgaf. Ineens vielen er bij mij een aantal kwartjes en snapte ik waarom hij zo ‘geluidloos’ was verdwenen als docent.

Mensen die de moed hebben om hun eigen doel opzij te schuiven voor een groter doel moeten dat vaak bekopen met uitsluiting. De brenger van het nieuws waarvoor anderen hun ogen sluiten, wordt getorpedeerd alsof die de veroorzaker is van al dat lijden. Een vreemde beweging van de mensheid.

Als boeddhist voel ik dat ik mij bezig moet houden met wat er in de wereld speelt. Ik vind dat dit inherent is aan boeddhisme. ‘Engaged Buddhism’ wordt het echter ook wel specifiek genoemd, mede om naar vele anderen duidelijk te maken dat mediteren niet enkel bedoeld is voor een persoonlijke beleving van rust en geluk. Je kunt hier een mooie beschrijving van Engaged Buddhism lezen.

Transgender vraagbaak

Een dag nadat ik de documentaire had gezien, ging ik daarom in op een vraag van een winkelmedewerker die hij mij stelde toen ik de winkel uit wilde gaan. Ik kocht daar een bril. We spraken over de ‘snelle’ achteruitgang van mijn ogen in de afgelopen twee jaar. Zijn collega en ik hadden dit eerder al besproken, de hormonen die ik gebruik voor mijn gendertransitie hebben invloed op mijn zicht. Dat is een beetje te vergelijken met het veranderende zicht van vrouwen die zwanger zijn. Een vrouw kan last krijgen van oogklachten tijdens de zwangerschap door veranderingen in de hormoonhuishouding, de stofwisseling en de bloedsomloop. Vaak gaat het om milde klachten en verdwijnen ze vanzelf na de zwangerschap. Dit kan een week tot enkele weken duren, afhankelijk van de aard van de klachten.
Bij mij blijft het zo omdat ik mijn hele verdere leven hormonen moet blijven gebruiken. Als ik daarmee stop, zal een deel van mijn lichaam weer ’terug’ veranderen naar de vrouwelijke variant. Of daardoor mijn ogen ook weer beter zouden functioneren, weet ik niet. Het is voor mij geen reden om te stoppen met mijn transitie.

Afijn, terug naar de vraag van de medewerker, hij vroeg mij: ‘Word je nou zo geboren?’.
Ik moet helaas bekennen dat ik, door mijn transitie, inmiddels wel gewend ben om vreemde en heel persoonlijke vragen op de raarste momenten te krijgen maar deze was toch nieuw voor mij.
Mijn hoofd vloog alle kanten op… wat zou ik hierop antwoorden?

Ik overwoog de volgende opties:

• ‘Hee gast, dat gaat je geen moer aan’.
• ‘Ehhh, dat vind ik een enigszins impertinente vraag zo midden in de winkel’.
  Ik koos uiteindelijk voor de meest vermakelijke in mijn ogen:
• ‘Dat ik zo knap ben, bedoel je?’.

Hij lachte en zei dat dat wilde weten omdat hij vroeger met poppen speelde en mensen daarom altijd zeiden dat hij wel ‘homo’ zou worden. Hij vroeg zich tot op de dag van vandaag af of je nou zo geboren wordt of niet.

Ik ging overstag. Als transgender persoon (maar ook als andere persoon die valt onder de regenboog vlag) ben je nu eenmaal een continue vraagbaak voor mensen die daar niet onder vallen. Ik ga lang niet altijd in op dit soort vragen maar vaak zie ik het ook wel als een kans om mensen een beetje ‘op te voeden’.
Ik vermeld wel altijd vooraf dat het een nogal indringende en persoonlijke vraag is die mij zo ‘in het wild’ wordt gesteld. En dat ik voor deze ene keer wel de moeite wil nemen om hem te beantwoorden.

Dat deed ik dus ook nu. Ik vertelde hem dat wat voor hem zo vanzelfsprekend is: dat hij zich man voelt, voor mij ook zo is maar dat ik er alleen langer over heb gedaan om dat te erkennen omdat ik er ook nog eens een heleboel actie aan moet verbinden. Verder deed ik er nog een disclaimer bij dat mijn gevoel hieromtrent persoonlijk is en niet voor iedereen die transgender persoon is, precies zo geldt.
Of ik daarmee zijn vraag heb beantwoord, weet ik niet. Hij keek nog steeds verward maar ‘ging erover nadenken’.

Mission completed…

‘Stillness’ is not the same as ‘silence’

Ik vergelijk wat ik meemaak absoluut niet met het enorme leed dat de wereld Sinéad O’Connor aandeed. Toch voel ik veel verwantschap met haar manier van zaken aan de kaak stellen. Als het gewild of ongewild bij jouw leven hoort om de wereld iets duidelijk te moeten maken, balanceer je elke dag op de lijn tussen sympathie krijgen of lastig gevonden worden.
Jijzelf kunt niet anders dan op die lijn zijn. Ga je naar de ene kant, dan ‘silence’ je jezelf; je snoert jezelf de mond door ’te verdwijnen’ in een poging anderen niet tot last te zijn. Uiteindelijk zul je uit elkaar barsten van het verlangen jezelf te kunnen zijn en/ of je verliezen in agressie naar anderen omdat je echt wel doorhebt dat je zo niet kunt leven.
Stap je over naar de andere kant, dan verlies jezelf in de massa in een poging zoveel mogelijk hetzelfde te willen zijn waardoor je de ‘groep’ laat meewerken aan jouw lijden.
Aan geen van beide kanten zit je dus op je plek.

Mijn levenslijn is een eeuwige dans tussen kracht en kwetsbaarheid. Ik snap nu pas waarom ik altijd zo ‘dicht’ op mijn ervaring werk en schrijf. Het is een levenstaak waar ik niet om gevraagd heb maar die ik zo goed mogelijk probeer te vervullen. Eigenlijk is elke dag voor mij een coming-out. Precies zoals Jacky van Tongeren, een goede vriendin van mij, altijd zegt. Ik heb daarin goede en minder goede dagen waarin ik op alle vragen die mij gesteld worden antwoord geef. Dat probeer ik altijd te doen door zo min mogelijk lijden te veroorzaken naar mijzelf of naar anderen. Ik kan echter niet altijd voorkomen dat dit soms wel met een stevigheid gepaard gaat waar anderen van kunnen schrikken.